Prof. Kupisz: To bardzo cenne dokumenty
Tomiszcze liczące ponad 500 kart odnalazł podczas porządków na plebanii proboszcz fary. - Między dokumentami wartościowymi i mało wartościowymi znajdowała się właśnie ta księga. Ponieważ tytuł jest jednoznaczny, więc przeniosłem ją w miejsce, gdzie nie była dostępna dla wszystkich. Trochę ją też podsuszyliśmy i przekazaliśmy do zbadania prof. Kupiszowi - opowiada proboszcz parafii św. Jana ks. Mirosław Nowak.
Księga powstała dokładnie ponad 100 lat temu. - W 1916 roku zgodnie z adnotacją na obwolucie "Dokumenty stare tyczące się kościoła farnego w Radomiu zebrałem i oprawić kazałem, by nie zaginęły. Radom 5 kwietnia 116 roku" ks. prałat Górski, proboszcz parafii fary zebrał wszystkie akta, które wtedy znajdowały się luzem na plebanii i oprawił, by zachować je dla potomności - opowiada prof. Kupisz. Podkreśla: "chwała mu za to". - Bo gdyby dokumenty nadal pozostawały jako luźne karty, z pewnością większość z nich by zaginęła - zaznacza.
Księga zawiera oryginały i kopie dokumentów od wieku XVI po lata 60. wieku XIX. - Dotyczą one głównie radomskiej fary, ale także kościoła św. Wacława w starym Radomiu i przede wszystkim historii miasta. Bo to była przecież główna parafia miejska. Wśród tych dokumentów znajdujemy przywileje królewskie wystawione dla radomskich kościołów i dla mieszczan. Znajdujemy fragmenty wizytacji biskupich z XVII, XVIII wieku i szereg dokumentów procesowych, które zostały wytworzone w radomskim ratuszu: tu możemy znaleźć nazwiska rajców, burmistrzów i zwykłych mieszczan, ale także dokumenty, które zostały wytworzone na radomskim zamku. Jest tu m.in. testament jednego z radomskich mieszczan z 1682 roku, który zapisując pewne sumy na rzecz fary, prosił aby go pochować przed drzwiami tegoż kościoła - wylicza historyk, podkreślając że to miejsce pochówku było honorowe.
Wśród najcenniejszych dokumentów są: kopia przywileju Kazimierza Wielkiego z 1357 roku nadawanemu jednemu z mieszczan łąkę we wsi Dzierzków, oryginalny, najstarszy inwentarz biblioteki fary z 1598 roku; są tam spisani autorzy wszystkich ksiąg według ich formatów, w tym jest kilka dzieł Erazma z Rotterdamu. - Na podstawie tego spisu możemy się dowiedzieć z czego korzystali uczniowie radomskiej szkoły parafialnej, jedynej ówczesnej placówki oświatowej. Są więc też inwentarze podręczników do łaciny, do retoryki, gramatyki - wymienia prof. Kupisz zaznaczając, że same księgi się nie zachowały.
Kolejna grupa akt to są przywileje królewskie, najczęściej znane w odpisach z ksiąg grodzkich od końca XVI wieku po wiek XVIII. - Dość ciekawy jest dokument z czasów króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, wystawiony dla proboszcza przez kancelarię referendalii koronnej z oryginalnym podpisem Stanisława Małachowskiego marszałka Sejmu Czteroletniego, jednego ze współtwórców Konstytucji 3 Maja. Jest też interesujący materiał ilustracyjny w postaci planów gruntowych należących do fary z wieku XIX i dość ciekawy, niezrealizowany plan przebudowy naroża pierzei placu farnego, tego miejsca, gdzie dzisiaj znajduje się czerwony budynek - mieszkanie wikariuszy. W 1848 roku planowano wystawienia tam dość długiego budynku z ciekawymi arkadami, który miał mieścić mieszkania dla organisty i wikariuszy i pomieszczenia gospodarcze - opowiada prof. Dariusz Kupisz. Jego zdaniem to dokumenty bardzo cenne dla historii Radomia. - Cenniejsze tym bardziej, że niewiele dokumentów z czasów staropolskich zachowało się do XX, XXI wieku. Z pewnością wzbogacą wiedze i o radomskich parafiach, ale także przede wszystkim o historii Radomia - uważa profesor.
Kanclerz kurii biskupiej ks. Edward Poniewierski zapowiedział, że zwróci się do Miejskiej Bibliotek Publicznej z prośba o digitalizację dokumentów.
Bożena Dobrzyńska
