fot. visitradom

Obie historie mają wspólny początek: 30 marca 1930 roku w lokalu przy ulicy Poniatowskiego 6 z inicjatywy Kazimierza Ołdakowskiego, ówczesnego prezesa PTK i dyrektora Państwowej Wytwórni Broni zostało otwarte Muzeum Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Zajmowało trzy sale należące do fabryki i jest uznawane za zalążek dzisiejszego "Malczewskiego".

Kultowa wizytówka

Radomskie Planty są jednym z najpiękniej zaprojektowanych osiedli w Polsce. Jednocześnie są osiedlem w pewnym sensie kultowym, a tym samym stały się wizytówką Radomia. Goście odwiedzający miasto wychodząc z dworca kolejowego bezpośrednio widzą właśnie Planty.

Osiedle, którego budowę rozpoczęto w 1923 roku, było ekskluzywnym, dobrze zaprojektowanym miejscem dla robotników, które powstało przy ówczesnych zakładach zbrojeniowych.

Jak opowiada zastępca dyrektora Muzeum im. Jacka Malczewskiego Adam Duszyk, kiedy ulicami Radomia przechadzał się pracownik Fabryki Broni, a tym samym mieszkaniec Plant, mijający go przechodnie mówili z przekąsem „fabryczny idzie". - Status pracownika radomskiej zbrojeniówki i mieszkańca osiedla Planty był w Radomiu czymś nobilitującym. Była w tym stwierdzeniu także nieukrywana nuta zazdrości - podkreśla dyrektor Duszyk.

Nie ma się co dziwić: mieszkania były wyposażone w najnowocześniejsze jak na owe czasy rozwiązania techniczne i architektoniczne, które podnosiły komfort życia. Standardem był gaz, ubikacje, spiżarnie, balkony, piwnice i strychy do suszenia bielizny. Przewidziano nawet specjalne pomieszczenia do suszenia prania.

Arkady, portyki, lizeny, szczyty

Osiedle powstało na terenie dawnego folwarku Mariackie, na południe od ulicy Gabriela Narutowicza. Było to nowoczesne, pierwsze w mieście osiedle mieszkaniowe wybudowane w latach 1923-1928 dla wysoko wykwalifikowanych pracowników Fabryki Broni (23 ha) w kwartale zamkniętym ulicami: Romualda Traugutta, Andrzeja Dowkontta, Tadeusza Kościuszki. Domy mieszkalne na osiedlu projektował Adolf Buraczewski – absolwent ASP w Petersburgu.

Osiedle tworzą bloki 3- i 4-kondygnacyjne z charakterystycznymi dwuspadowymi dachami. Osiedle Planty jest założeniem jednorodnym stylistycznie. Do wystroju zewnętrznego budynków wykorzystano elementy historyzujące – neorenesansowe i neobarokowe. Boniowania w partii parteru, ślepe arkady i portyki, lizeny, szczyty zwieńczone sterczynami z kulami, proste opaski gzymsowe i kordonowe.

Dla wszystkich radomian

Wznoszenie osiedla rozpoczęto jednocześnie z budową Fabryki Broni. Wydzielono 10 kwartałów: jeden przeznaczono pod fabrykę, cztery pod mieszkalnictwo, dwa dla szkół (technicznej i gimnazjum), największy pod stadion sportowy i basen, jeden na ogród spacerowy oraz dwie enklawy pod szkołę powszechną i domy dwurodzinne.

Fabryka wybudowała na Plantach obiekty, które służyły wszystkim mieszkańcom Radomia. Były to: kasyno pracownicze z salą kinowo-teatralną, stołówką i biblioteką; Państwowa Średnia Szkoła Techniczna Kolejowa; stadion sportowy z boiskiem, basenem otwartym, kortami tenisowymi i torami dla lekkoatletyki i kolarstwa; ambulatorium; 7-klasowa szkoła im. Gabriela Narutowicza; piekarnia mechaniczna i pralnia; sklep wielobranżowy spółdzielni pracowniczej; ochronka dla 120 dzieci; Muzeum Ziemi Radomskiej; a ponadto 240 działek pod ogródki dla pracowników.

W latach powojennych - 50. i 70.  na tym terenie powstały kolejne domy mieszkalne, m.in. przy ul. Kościuszki. wzniesiono także Ośrodek Obliczeniowy Głównego Urzędu Statystycznego, Technikum Budowlane, IV Liceum Ogólnokształcące im. Tytusa Chałubińskiego.

Na Plantach Mieszka obecnie około 7 tys. osób.

Program na 100-lecie

25 maja (czwartek) o godz. 12 - aleja Parku Planty (na wysokości ulicy Juliusza Osterwy) - uroczyste otwarcie wystawy plenerowej: „100-lecie radomskiego osiedla Planty”.

26 maja (piątek) godz. 10 - Publiczna Szkoła Podstawowa nr 32 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego
ul. Prospera Jarzyńskiego 3 - Wykład dla młodzieży dr Adama Duszyka pt. „100-lecie radomskiego osiedla Planty”.

28 maja (niedziela) godz. 14 - spacer po osiedlu Planty z kierownikiem Działu Historii Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu Krzysztofem Skarżyckim (zbiórka przy „Naszej Szkapie”).

godz. 15.15
Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej Elektrownia - Wykład otwarty dr. Adama Duszyka pt. „100-lecie radomskiego osiedla Planty”.

Źródło: Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, dr Adam Duszyk.